“Sahte haber” dendiğinde insanların aklına genellikle sosyal medyada yayınlanan fantastik, inanılmaz hikayeler gelir. Sosyal medyanın en görünür yanı paylaşımlar olsa da, asıl dikkat çekici olan abartılı makale başlıkları değil sahte haberlerin sosyal medyada çok fazla yer bulmasıdır.
Sahte Haberler ve Siber Propaganda
Sahte haberler yeni görünebilir, oysa sadece kullanılan platform yeni. Propaganda yüzyıllardır var. İnternet ise yalanları ve yanlış bilgileri yaymak için kötüye kullanılan en yeni iletişim aracı.
‘Yangın üçgeni’ bir yangının oluşması için gereken üç unsuru temsil eder: Oksijen, ısı ve yakıt. Benzer şekilde, sahte haberleri yaymak için de üç farklı öğe gerekir. Bunlar toplu olarak ‘Sahte Haberler Üçgeni’ni oluşturur: Bu faktörlerden herhangi biri olmaksızın, sahte haber hedef kitleye ulaşamaz ve yayılamaz.
Şekil 1. Sahte Haber Üçgeni
İlk gereksinim: Birçoğu tüm dünyada çeşitli çevrimiçi topluluklarda satılan ve sosyal medya ağlarında iletiyi yönlendiren çeşitli araçlar ve hizmetler mevcuttur. Bir kısmı –nispeten- basit (parayla alınana “like”/ takipçi vb.), bir kısmı daha sıra dışı olsa da bazı hizmetler çevrimiçi anketlerde bulunmayı vaat ederken, bazı site sahipleri hikayeleri kaldırmaya karar verirler. Her durumda, sosyal medya tanıtımı için kullanılan araç ve hizmetler hem yer altı sahnesinin içinde hem de dışında mevcuttur.
Elbette, bu araçların herhangi birinin kullanımı ve propaganda için sosyal ağlar platform olarak var olmalı. İnsanlar haberlere ve bilgilere ulaşmanın bir yolu olarak bu ağlarda daha fazla vakit geçirdiğinden, sahte haber yayma konusundaki önemleri de küçümsenemez. Bununla birlikte, yalnızca propaganda yayınlamak ile aslında onu hedef kitlenin tükettiği bir şey haline getirmek arasında fark var. Kullanıcıların hikayelerini incelemelerini sağlamak için spam gönderenler tarafından ne tür teknikler kullanıldığına daha sonra değineceğiz.
Sosyal medyayı incelemesi, robotlar ve Twitter’daki sosyal medya tanıtımının alıcıları arasındaki ilişkilerin de görüntüsünü verir. Böylece kamuoyunu manipüle etmeye çalışan kampanyaların kapsamı ve organizasyonu hakkında fikir sahibi olabiliriz.
Nihayet, propaganda kampanyası daima bir soruyla gelir: ‘’Neden?’’
Sahte habercilerin ardındaki motivasyonları ele alırsak: Bazen bu basitçe reklam yoluyla para kazanma arzusu olabilir. Diğer durumlarda ise hedefler, suçludan siyasete kadar, pek çok alanda olabilir. Sebep ne olursa olsun, herhangi bir propaganda kampanyasının başarısı sonuçta gerçek dünyayı ne kadar etkilediğine bağlıdır.
Durum çalışmaları
Bu kampanyaların etkinliğini göstermek için yazımız, sahte haberleri kendi amaçları doğrultusunda yayan çeşitli aktörlerin araçları nasıl kullanacaklarını gösteren çeşitli vaka analizlerini içermektedir. Vaka çalışmalarımıza şunlar dahildir:
Her bir kampanyanın araçları pek de farklı değil; takipçiler, hayranlar, beğeniler, yayınlar, yorumlar ve videolar satın alınır. Bazı kampanyalar, teorik olarak sosyal medya ağları tarafından tespit edilmesi daha zor olan, bu ürünlerin “yüksek kaliteli” sürümlerini satın almaya değer bulabilir.
Şekiller 2-4. Sahte haberlerin çeşitli kullanımı
Karşı Önlemler
Hükümetlerin, şirketlerin ve kullanıcıların, “sahte haberler”de tezahür eden kamuoyu manipülasyonunun ne kadar ciddi olabileceği konusunda farkındalığı artıyor.
Hükümetler, sahte haberlerin aktif olarak mücadele edilmesi gereken bir şey olduğunu anlamaya başlıyor. Çeşitli hükümet ajansları, şimdi sahte olduğunu düşündükleri hikayeleri çözmek için servisler kuruyorlar. Ayrıca, yanlış bilgilendirme yayınlayan siteleri cezalandırmak için yönetmelik düzenlemelerini de değerlendiriyorlar.
Bu yeni düzenlemelerin hedefleri arasında, sosyal paylaşım hizmetleri yer alıyor ve sahtekarlıkla mücadele için adımlar atıyorlar. Bu adımlar arasında robot / şüpheli hesapların askıya alınması, kullanıcıların sahte haberleri bildirmesi özelliklerinin eklenmesi ve bu raporlarla başa çıkmada yardımcı olması için daha fazla kişi çalıştırılması sayılabilir.
Sonunda iş eğitimli kullanıcılara geliyor. Raporumuz, sahte haberlere ilişkin bazı işaretleri tartışıyor; okuyucuların sahte haberleri ayırt edebilir hale geleceğini umuyoruz. Ayrıca, sahte haberin psikolojisini de tartışıyor – neyin bu kampanyaların işe yaramasını sağladığı ve nasıl ikna edebildiklerini – bu tekniklerle ilgili farkındalığın okuyucularımızın bu haberlere karşı direnme yetkisine sahip olmasını sağlayacağını ümit ediyoruz.
Sahte haberler ve siber propagandanın yönleri hakkında daha fazla ayrıntı için araştırma makalemizi okuyun: Sahte Haber Makinesi: Propagandacılar Halkı Manipüle Etmek İçin İnterneti Nasıl İstismar Ediyor.